Het 4e trimester: wat is het en wat heeft je baby nodig in de kraamtijd?
08.08.2022 - Joska Franssen
Enkele maanden geleden schreef ik deze gastbijdrage voor CJG 043. Het 4e trimester, wat meteen na de geboorte begint. Waarom? Omdat de periode na de bevalling vaak onderschat wordt. De meeste ouders bereiden voor op de bevalling. Maar daarna begint het vaak pas; een nieuw leven met een baby. Een levensbelangrijke verandering, de transitie naar het ouderschap. Vaak onderbelicht en voor veel mensen een sprong in het diepe… Wat is belangrijk om te weten?
Er zijn zoveel meningen en visies, hoe voorkom je teleurstellingen?
Wat is het 4e trimester?
De kraamperiode wordt ook wel het 4e trimester genoemd. Dat zijn de eerste 12 weken na de geboorte. Een zwangerschap heeft 3 trimesters en eigenlijk is een mensenbaby niet af na deze periode. Toch wordt de baby rond de 40 weken geboren. Waarom? Anders is de baby te groot en is geen doorgang meer mogelijk door het geboortekanaal. Doordat je baby dus eigenlijk ‘te vroeg’ geboren wordt en tal van mentale ontwikkeltaken nog niet voltooid zijn, heeft het de eerste 12 weken vooral rust nodig.
Een goede start begint bij de kraamtijd.
Het is belangrijk om in jouw zwangerschap al na te denken over hoe jullie de kraamperiode willen inrichten. Hoe ga je om met bezoek? Wie wil je ontvangen en op welke tijden? Wat is belangrijk voor jullie samen? Kortom hoe willen jullie samen de kraamperiode beleven? Door je hierop voor te bereiden, kun je stress voorkomen.
Wat betekent het voor een baby om geboren te worden?
Ouders worden is overweldigend maar wat betekent het voor jullie kindje? 9 maanden veilig in moeders buik alle tijd om te groeien. En dan wordt een kindje geboren. Helaas komen baby’s niet altijd rustig en ontspannen ter wereld….
Na uren in een geboortekanaal, waar je kindje de stress van jou als moeder heeft ervaren, komt het ter wereld in een vreemde omgeving. Jouw veilige buik is verleden tijd. Het wordt aangepakt door vreemde plastic handen in een felle omgeving met onbekende stemmen. En zo begint de start van je kindje. Hieronder vind je een overzicht van verschillen die jouw baby zal ervaren. En realiseer je hoe heftig dat eigenlijk is voor zo’n klein hummeltje…
Zo zorg je voor een goed 4e trimester
Zoals reeds benoemd hebben baby’s in het vierde trimester vooral behoefte aan rust. Als ouders kun je stress bij je kleintje voorkomen door te proberen door het leven in jouw buik zoveel mogelijk na te bootsen. Baby’s zijn gemaakt om heel dicht bij de moeder te verblijven. Jouw stem, jouw ademhaling, jouw aanwezigheid zorgt voor rust en herkenning. Allemaal noodzakelijk om zich optimaal te ontwikkelen en hechting te realiseren.
Babykennis
De meeste kersverse ouders hebben helaas weinig tot geen basiskennis over baby’s. Er zijn veel meningen en visies over baby’s en opvoeden. Dat is lastig, omdat je vaak overspoeld wordt door allerlei opvattingen en adviezen. Er is zoveel te vinden op internet en ook de goedbedoelde adviezen van familie en vrienden maken je onzeker. Effect blijft uit en je weet het niet meer… Je had gedacht dat jouw baby wel zich zo aanpassen aan jullie leventje… Onderstaande tips kunnen helpen om teleurstellingen in de kraamtijd te voorkomen.
Tips om teleurstellingen in de kraamtijd te voorkomen:
- Nabijheid/Huidcontact
9 maanden in moedersbuik… Instinctief weet een baby dat zijn overlevingskans het grootst is met z’n moeder in de buurt. Zonder moeder betekent ‘hulpeloos en in gevaar’. Gevaar voor onderkoeling, honger en onbekende zaken. Dit maakt dat een baby zich het beste kan ontwikkelen met moeder in de buurt.
- Regulatie van lichaamsfuncties
Een baby kan zijn lichaamsfuncties niet voldoende reguleren, het lichaam kan dat nog niet. Dat betekent een onregelmatige ademhaling, de lichaamstemperatuur is wisselend, zijn slaap is niet gestructureerd en er is vaak nog geen dag-nachtritme. Ouders dienen alert te zijn op de lichaamsfuncties. Niet te warm of te koud aangekleed zijn allemaal aandachtspunten in de verzorging. Door de eerste weken intensief en met aandacht samen te zijn, leren ouders wat hun kindje wel/niet fijn vindt. Ze krijg je meer inzicht en kun je beter reageren op de behoefte van je kindje.
- Schommelen, wiegen, wandelen
Schommelen is een beweging die je baby herkent vanuit de baarmoeder. Omgeven door vruchtwater en jouw gedempte geluiden op de achtergrond. Schommelen, wiegen en wandelen zijn dus ideaal om je baby te troosten als het krampjes heeft of hem te helpen slapen.
- Voeding
Een baby zal zichzelf melden als hij honger heeft. Dat kan best vaak zijn, omdat de maag zo groot is als een knikker en de melk licht verteerbaar is. Baby’s zijn vanuit de baarmoeder gewend dat er continu voeding aanwezig was. Nu moet hij wennen aan hongersignalen, boertjes en krampen. Dat is dus best even wennen! Anderzijds is het ook goed om je te realiserend at baby’s niet voor niets ”zuigeling” worden genoemd. Ze hebben een natuurlijke zuigbehoefte, waardoor huilen niet altijd betekent dat ze honger hebben. Ouders geven dan toch vaak voeding, met het risico dat ze hun kindje te veel voeden, waardoor krampjes en onrust kunnen ontstaan.
- Reflux, krampjes en kolieken
Veel baby’s hebben de eerste maanden last van reflux, krampjes of koliekjes. De grootste reden is dat de darmen nog niet volgroeid zijn waardoor deze klachten ontstaan. Wat kun je dan doen? Babymassage doen, een speciale drinktechniek hanteren, goed laten boeren, etc. Vaak zijn de klachten na 12 weken vanzelf verdwenen.
- Zuigbehoefte
Merk je dat jouw baby een hoge zuigbehoefte heeft, dan kan het helpend zijn om na de voeding een fopspeen aan te bieden. Let op! Een baby za eerst moeten leren hoe deze techniek werkt. Probeer je kindje daarbij te helpen, om te voorkomen dat het nog meer gefrustreerd raakt.
- Vermijd te veel prikkels
Jouw kindje heeft tijd nodig om te wennen in een nieuwe omgeving. Zorg daarom voor een rustige, prikkelarme omgeving en vermijd drukte. Neem jouw baby niet overal mee naar toe. De meeste baby’s zijn oersaai en zijn het liefste thuis in een vertrouwde omgeving. Ben je bewust van de impact van nieuwe stemmen en nieuwe geuren. Vaak in de avond is een baby onrustig omdat alle prikkels verwerkt moeten worden.
- Neem de tijd om je baby's signalen te leren herkennen
Je baby heeft zoveel te vertellen, maar spreekt onze taal nog niet. Toch kan je aan de hand van zijn lichaamstaal heel veel uithalen. Kijken, huilen, bewegen allemaal lichaamssignalen. Het kost tijd en aandacht. Neem die tijd om te reageren op zijn behoefte. Dit is essentieel in het 4e trimester. Neem de tijd om je baby’s signalen te leren herkennen.
- En dan nog 1 ding: een baby is geen kleine manipulator!
Sensitiviteit is het vermogen van ouders om af te stemmen op de behoefte van hun kindje en aan te voelen wat er nodig is. Idealiter reageren ouders vervolgens door te handelen op wat het kindje nodig heeft. Dit is noodzakelijk voor de hechting. Wat je vaak ziet, is dat jonge ouders denken dat je een kindje niet te veel moet oppakken en af en toe moet laten huilen. Wat dit betreft is het goed om te weten dat je een pasgeboren baby nog niet kan verwennen. Baby’s hersentjes kunnen geen oorzaak en gevolg begrijpen. Dit betekent dus ook dat jouw kleintje ook niet kan denken “ik blijf huilen, dan pakken ze me wel op”. Ik ben dan ook van mening dat het adequaat reageren lichaamssignalen essentieel is voor een goede start. Jullie hebben samen een weg in te zoeken, in het tempo van jouw kindje. Negeer dus nooit je moedergevoel en doe wat voelt dat goed is. Kijk naar je kindje en volg je gevoel.
Vermijd te veel prikkels
Jouw kindje heeft tijd nodig om te wennen in een nieuwe omgeving. Zorg voor een rustige, prikkelarme omgeving en vermijd drukte. De meeste baby’s zijn oersaai en zijn het liefste thuis in een vertrouwde omgeving. Ben je bewust van de impact van nieuwe stemmen en nieuwe geuren. Vaak in de avond is een baby onrustig omdat alle prikkels verwerkt moeten worden.
Neem de tijd om je baby signalen te leren herkennen
Je baby heeft zoveel te vertellen, maar spreekt onze taal nog niet. Toch kan je aan de hand van zijn lichaamstaal heel veel uithalen. Kijken, huilen, bewegen allemaal lichaamssignalen. Het kost tijd en aandacht neem die tijd om te reageren op zijn behoefte. Essentieel het 4 e trimester.
En dan nog 1 ding een baby is geen kleine manipulator
Voldoen aan een BASISBEHOEFTE is veilige geborgenheid. Je kan een pasgeboren baby zelfs nog niet verwennen. Baby’s hersentjes kunnen geen oorzaak en gevolg kunnen begrijpen. Natuurlijk kunnen slaapassociaties ontstaan. Jullie hebben samen veel een weg in te zoeken, op het tempo van jouw kindje. Negeer dus nooit je moedergevoel en doe wat voelt dat goed is. Kijk naar je kindje en volg je gevoel.
Volg een Cursus om jou voor te bereiden op een unieke babytijd zodat jij weet wat jouw baby nodig heeft.
Angst voor de bevalling?
Doe een zwangerschapscursus!
10.11.2021 - Joska Franssen
Zwanger worden is al spannend zat, maar hoe bereid je je voor het moment suprême, de bevalling? Beter nog: op een fijne bevalling, waar je met een positief gevoel op terugkijkt? Goede voorbereiding kan je angst om te bevallen verminderen.
Je ziet en hoort soms vreselijke beelden en verhalen over bevallen. Traumatische bevallingen van barende vrouwen die veel pijn hebben. Die afschuwelijke bevallingsverhalen hoor en zie jij als zwangere en kunnen makkelijk leiden tot angst voor de bevalling. De ruggenprik wordt dan gezien als de oplossing. Veel vrouwen kiezen – uit angst – al bij voorbaat voor een ziekenhuisbevalling of een ruggenprik. Het kan echter ook anders.
De Nederlandse bevalcultuur
Ons land heeft een unieke bevalcultuur waar we trots op zijn. Maar de cultuur van het thuis bevallen, onderdeel van ons immateriële erfgoed, neemt af. Het lijkt alsof we er genoegen mee nemen dat de natuurlijke thuisbevalling plaatsmaakt voor de klinische bevalling, die zich kenmerkt door interventie op interventie om een baby op de wereld te zetten. Terwijl de vrouw al eeuwen bevalt en het vrouwelijk lichaam precies weet wat het moet doen tijdens een bevalling.
Cijfers over bevallen
Laten we eens naar cijfers kijken. In 2019 zijn in Nederland 161.720 kinderen geboren, waarvan 12,7% thuisbevallingen, 14,6% poliklinische bevallingen en dus in de 1 lijn totaal 27,3 %. In de 2e lijn zijn er 72,7% ziekenhuisbevallingen.
- De percentages tellen niet op tot 100% omdat gegevens over lijn en plaats van bevallen soms ontbreken. Zie website//www.staatvenz.nl/kerncijfers/bevallingen
En laten we nu eens kijken naar de wijze van bevallen in 2018.Het grootste deel van de bevallingen (73,7%) verliep spontaan. Met spontaan bedoelen we: zonder vacuümpomp/verlostang of keizersnede. Bij 6,9% van alle bevallingen was sprake van een kunstverlossing (met bijvoorbeeld een vacuümpomp of verlostang) en bij 14,9% van een keizersnede.
Elk jaar minder thuisbevallingen
Het percentage keizersneden is de laatste jaren redelijk constant. In veel Europese landen bevalt 25% van de vrouwen met een keizersnede, in Nederland is dat percentage maar 16%. Toch bevallen ook in ons land steeds minder vrouwen op natuurlijke wijze. Er zijn elk jaar minder thuisbevallingen. Het jaar 2020 was een trendbreuk: door de coronamaatregelen en -gevaren bevielen vrouwen liever in de eigen omgeving. Of deze trend gaat doorzetten, weten we nog niet.
- Bekijk meer cijfers over bevallen in Nederland www.staatvenz.nl/kerncijfers/bevallingen
Bang om te bevallen
Deels is angst voor de bevalling een stuk conditionering: onze gedachten worden gevormd door verhalen uit onze omgeving die we als klein meisje te horen kregen. Vanaf jonge leeftijd horen we dat bevallen pijn doet, dat het een van de ergste pijnen is die je ooit zult ervaren. Deels klopt dit: een kind baren is zwaar en onvoorspelbaar. Maar zoals bij veel spannende dingen: het scheelt enorm als je er goed voorbereid aan begint.
Extreme angst om te bevallen
Als je bang voor iets bent, dan kan het helpen om te onderzoeken waar die angst vandaan komt. Vaak hebben vrouwen die bang zijn om te bevallen de neiging hun kop in het zand te steken. Om te denken ´ik zie het wel´. Inderdaad weet je niet wat je wachten staat en heb je geen volledige controle bij een bevalling. Soms zijn er onvoorziene omstandigheden zijn die je niet in de hand hebt. Een geplande thuisbevalling kan toch in het ziekenhuis eindigen als er complicaties optreden.
Hoe wil jij bevallen?
Stel, jij bent enorm bang om te bevallen. Dan helpt het om met jouw angst aan de slag te gaan. Je leest zwangerschapsboeken en praat met vrouwen die recent zijn bevallen. Maar als je nu eens heel gericht gaat lezen en kennis opdoet over geboortezorg? Dat zou jouw kansen op een goede bevalling flink kunnen vergroten. Een eerste vraag is dan: hoe zou je willen bevallen? Wat zijn jouw ideale bevalomstandigheden en -houdingen? Wil je in bad bevallen met vertrouwde mensen om je heen? Wat zijn eigenlijk de mogelijkheden als je bevalt?
Reëel over bevallen
Door ons op verschillende scenario´s voor te bereiden is de kans dat we de bevalling krijgen die we willen veel groter. Belangrijk is om een realistisch beeld van de bevalling te schetsen. Het beeld dat veel mensen hebben over een bevalling is gevormd door hun omgeving, de media, vrienden, scènes uit films. Is dit een realistisch beeld? En is dit wat jij verwacht? Ken je ook mooie, realistische bevallingsverhalen?
Feit is dat de gemiddelde bevalling, met een vrouw die in haar kracht staat en zich gesteund voelt door een fijn team, doorgaans een mooie ervaring is. De kracht van body en mind die samenwerken. De sublieme werking van het vrouwenlichaam. De prachtige transformatie naar het moederschap die je als vrouw meemaakt. Op een ´gewone bevalling´ kijk je terug met een goed gevoel. Een nare geboorte-ervaring is niet de norm.
Eigen wereld
Zoogdieren zoals katten of honden (mensen vallen hier ook onder) brengen hun jonkies ter wereld in een afgezonderde donkere en rustige ruimte. Geluidloos komen ze een voor een ter wereld. Eigenlijk willen wij mensen onze bevallingen ook zo ervaren: in een eigen wereld, een rustige, halfdonkere omgeving met weinig pottenkijkers.
Als je deze natuurlijke bevalwijze volgt, dan snappen jullie waarom ik een enorm fan ben van ontspannen thuis bevallen. In de eigen vertrouwde omgeving waar je je helemaal kunt terugtrekken. Je hoofd wordt overgenomen door je lijf dat een baby op de wereld zet. Al eeuwen gingen vrouwen je hierin voor. Bevallen is een levensveranderende gebeurtenis, een ervaring die invloed heeft op de rest van je leven. Elke vrouw verdient zo´n positieve ervaring. En daarmee bedoel ik niet een romantische thuisbevalling met kaarslicht. In mijn ogen is élke bevalling die geen nare gevoelens oplevert een positieve ervaring.
Geïnformeerd kiezen
Daarom is het zo belangrijk om jouw bevallingswensen te baseren op de juiste informatie en een compleet beeld van de mogelijkheden die er zijn. Oftewel: dat je volledig geïnformeerd aan je bevalling begint, dat jouw geboorteplan wordt nageleefd en dat jouw partner ook weet wat jullie samen willen en waarom. Zodat, als het anders loopt, je partner beslissingen kan nemen waardoor jij in vertrouwen kunt bevallen.
Tijdens je bevalling is het belangrijk dat jij in jouw wereld zit. Het kan natuurlijk gebeuren dat zaken anders lopen dan gepland. Dat hoeft geen ramp te zijn als jij en jouw partner weten wat de opties zijn. Zodat keuzes met een goed gevoel gemaakt kunnen worden. Ook bevallen met een ruggenprik of keizersnede kan dan wel degelijk een positieve ervaring zijn.
Het belang van een goede start
De zorg die je als vrouw tijdens de bevalling krijgt is van invloed op je geestelijke en lichamelijke welzijn én op dat van je baby. De eerste duizend dagen van een kind – dus van conceptie tot tweejarige peuter – zijn fundamenteel voor het latere lichamelijke, emotionele en psychologische welzijn. Des te meer een reden om een goede start te realiseren voor moeder en kind. Goede bevallingen zorgen voor gezonde volgende generaties.
Kennis is macht
De huidige neurowetenschap leert ons hoeveel een ongeboren kind in de baarmoeder al meekrijgt. De nieuwste wetenschappelijke inzichten benadrukken de kracht van het brein, het belang van hechting, de functie van de hormonen tijdens het bevalproces, de relatie van lichaam en geest en de nadelige impact van stress die al kan ontstaan tijdens de conceptie. Al die kennis is essentieel voor een vrouw die zwanger wil worden. Een baby wordt immers gebouwd door een vrouwenlichaam.
Een zwangerschapscursus geeft je kennis en inzichten die je helpen om betere keuzes te maken met betrekking tot jouw bevalling. De cursus leert je over de invloed die je kunt hebben op je bevalervaring, maar ook over de aspecten waarop je geen invloed hebt (en die je dus zult moeten accepteren).
Positieve mindset
De kracht van een positieve mindset en geen angst hebben, is van grote invloed op de beleving van de geboorte. Die beleving wordt niet alleen bepaald door het verloop van de feitelijke bevalling, maar vooral ook door de onderdelen eromheen, zo blijkt uit onderzoek naar geboorte-ervaringen. Denk bijvoorbeeld aan: je gesteund en gehoord voelen, communicatie, omgeving, vertrouwen in jezelf en het proces hebben. Hoe je terugkijkt op de geboorte wordt vooral bepaald door je mindset.
Angstgevoelens hebben een directe negatieve invloed op je bevalling. Wanneer je bang bent, verkrampt je lichaam. Hierdoor blokkeert de werking van oxytocine, het hormoon dat je bevalling opwekt. (oxytocine komt van het Griekse woord okytokos, wat ‘snelle geboorte’ betekent.) De kans op een positieve geboorte-ervaring wordt verkleind.
Als jij je mindset, die voor een belangrijk deel je bevalproces bepaalt, herkent en weet hoe je deze kunt sturen, dan beïnvloed je zelf je bevallingservaring. Dat is niet alleen fijn voor jezelf, onderzoek heeft uitgewezen hoe bepalend een goede start is voor moeder en kind.
Krachtig je bevalling tegemoet
Dat is de waarde van een zwangerschapscursus: je krijgt kennis en tools die jou versterken tijdens je bevalling. Kennis is macht. Dus als jij tijdens je negen maanden zwangerschap aan de slag gaat met voorbereiden, dan verhoog je je kans op een positieve bevallingservaring. Met als extra bonus de voordelen van een goede start voor je baby. Preventie is ook hier weer de sleutel naar een gezonde toekomst.
Meer weten? Bekijk meer informatie via het menu van deze website of neem contact met me op via [email protected]. Elke donderdag is er van 10:00 tot 11:00 gratis telefonisch spreekuur.